Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Warszawie informuje, że w roku bieżącym w województwie mazowieckim, identycznie jak w Polsce i w Europie, obserwowany jest wielokrotny wzrost zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu A (WZW typu A).

W okresie od 1 stycznia do 31 października 2017 r. na terenie województwa mazowieckiego odnotowano ogółem615 zachorowań na WZW typu A (zapadalność 11,5/100 000).
Dla porównania w całym 2016 roku zarejestrowano 6 zachorowań (zapadalność 0,1 /100 000).

W Polsce od 1 stycznia do 31 października 2017 r. odnotowano 2 205 przypadków WZW typu A (zapadalność 5,74/100 000) a w 2016 roku 32 zachorowania (zapadalność 0,08/100 000).

W każdym przypadku zachorowania na wirusowe zapalenie wątroby typu A, zgłoszonego przez lekarza i/lub dodatniego wyniku badania laboratoryjnego w kierunku zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu A (HAV) zgłoszonego przez kierownika laboratorium, pracownicy Powiatowych Stacji Sanitarno – Epidemiologicznych (PSSE) właściwych terytorialnie dla miejsca zachorowania, prowadzą szczegółowe dochodzenia epidemiologiczne mające na celu ustalenie źródła i drogi zakażenia oraz podejmują działania mające na celu ograniczenie szerzenia się tej choroby. Na podstawie danych udokumentowanych przez pracowników PSSE w wywiadach epidemiologicznych, wyodrębniono grupę osób, u których najczęściej pojawiały się objawy choroby.
Chorzy to głównie mężczyźni w wieku 20 – 44 lata, stanowiący ponad 95% ogółu zachorowań na WZW typu A, zarejestrowanych w województwie mazowieckim w bieżącym roku, dotychczas nie szczepieni przeciw WZW typu A.

Nadzór epidemiologiczny nad chorymi i ich otoczeniem a także dochodzenia epidemiologiczne prowadzą Państwowi Powiatowi Inspektorzy Sanitarni terytorialnie właściwi dla miejsca zamieszkania osób chorych.

Co to jest WZW typu A?

Wirusowe zapalenie wątroby typu A potocznie nazywane „żółtaczką pokarmową” lub „chorobą brudnych rąk” jest chorobą o ostrym przebiegu, szczególnie ciężkim u osób dorosłych, z przewlekłymi chorobami wątroby na innym tle, zwłaszcza zakażonych wirusami HCV, HBV. U dzieci przebieg choroby jest łagodny i w większości bezobjawowy.
Jedynym rezerwuarem zakażeń wirusem HAV jest człowiek. Wirus przenoszony jest najczęściej drogą pokarmową ale możliwe jest również zakażenie podczas kontaktu seksualnego (zwłaszcza homoseksualnego).

Do zakażenia może dojść przez:

1. kontakt bezpośredni z zakażonym (chorym) człowiekiem (np. przeniesienie wirusa poprzez ręce)

2. kontakty seksualne z osobą zakażoną (chorą)

3. spożycie skażonego pożywienia (np. nie umytych owoców, surowych ostryg, owoców morza) i skażonej wody (np. kostki lodu z wody nieznanego
pochodzenia, woda z kranu)

4. kontakt z odpadami komunalnymi i płynnymi nieczystościami podczas ich usuwania oraz konserwacji służących do tego urządzeń

Jakie są objawy choroby i jak przebiega leczenie?

Objawy u osób dorosłych są zmienne; najczęściej występują: męczliwość, nudności, wymioty, ból brzucha, mięśni, stawów. Częstym objawem jest żółtaczka (zażółcenie skóry, białkówek oczu, błon śluzowych), gorączka, brak apetytu. Czasem obserwuje się ściemnienie moczu
i rozjaśnienie stolca. Objawy choroby pojawiają się w okresie 2 – 7 tygodni od momentu zakażenia i mogą trwać nawet do 3 miesięcy. W niepowikłanym zachorowaniu na WZW typu A pełny powrót do aktywności życiowej i pracy następuje w okresie do 6 miesięcy od wystąpienia pierwszych objawów.

Nie ma swoistego leczenia przeciwwirusowego. Stosuje się leczenie objawowe.
W przypadkach cięższego przebiegu lub przy powikłaniach konieczna jest hospitalizacja.

Powikłania, w postaci nadostrego lub piorunującego zapalenia wątroby z ostrą niewydolnością wątroby, częściej występują u osób po 50 r.ż. i z przewlekłą chorobą wątroby spowodowaną innymi chorobami. Rzadko zdarza się uszkodzenie nerek przez kompleksy immunologiczne,
a przy predyspozycji genetycznej zakażenie wirusem HAV może wyzwolić autoimmunologiczne zapalenie wątroby.

Jaki jest okres zakaźności dla otoczenia?

Chory na WZW typu A wydala duże ilości wirusa z kałem przez wiele tygodni. Zakaźność dla otoczenia rozpoczyna się na 2 – 3 tygodnie przed pojawieniem się pierwszych objawów choroby i trwa do 4 – 6 tygodni od chwili zakażenia. Wirus HAV znajdowano również w ślinie osób chorych.

Jak sprawdzić czy jest się zakażonym wirusem HAV (chorym na WZW typu A)?

Powszechnie dostępna jest diagnostyka laboratoryjna pozwalająca na potwierdzenie zakażenia od chwili pojawienia się objawów choroby. W ostrej fazie choroby w surowicy krwi pojawiają się przeciwciała anty-HAV w klasie Ig M (mogą utrzymywać się do 4 – 6 miesięcy), zastępowane stopniowo przez przeciwciała anty-HAV w klasie Ig G (pozostają do końca życia).

Jak zapobiegać wirusowemu zapaleniu wątroby typu A?

Podstawowe znaczenie ma utrzymywanie wysokiego standardu higieny, a przede wszystkim dokładne i systematyczne mycie rąk zwłaszcza po skorzystaniu z toalety, przed przygotowywaniem posiłków i przed jedzeniem.
Równie ważne jest dbanie o czystość tzw. powierzchni dotykowych oraz stosowanie indywidualnych ręczników i dokładne osuszanie rąk po ich umyciu.

Najskuteczniejszą formą profilaktyki WZW A są szczepienia ochronne, które w tym przypadku są szczepieniami zalecanymi. Serokonwersja – czyli wytworzenie przeciwciał po szczepieniu, występuje u prawie 100% osób zaszczepionych, a odporność po szczepieniu jest wieloletnia.

Szczepienia są zalecane osobom

1. wyjeżdżającym do krajów o wysokiej i pośredniej endemiczności WZW typu A
2. zatrudnionym przy produkcji i dystrybucji żywności, usuwaniu odpadów komunalnych i płynnych nieczystości oraz przy konserwacji urządzeń służących
do tego celu
3. z przewlekłą chorobą wątroby lub chorym na hemofilię
4. które chcą zmniejszyć swoje ryzyko zachorowania na WZW typu A, zwłaszcza podejmujących ryzykowne zachowania seksualne.

Schemat szczepienia przeciw WZW typu A

Szczepienie podstawowe – 2 dawki i.m. w mięsień naramienny w schemacie 0, 6 – 12 miesięcy. Nie zaleca się podawania dawek przypominających.

Warto pamiętać o możliwości profilaktyki zachorowania na WZW typu A również poprzez wykonanie szczepienia u osoby nieuodpornionej, po kontakcie z chorym. Szczepienia u domowników lub u innych osób mających w ciągu minionych 2 tygodni bliski kontakt z chorym należy rozpocząć jak najszybciej (maksymalnie w ciągu 14 dni od wystąpienia pierwszych objawów u osoby będącej źródłem zakażenia).

Opr. Elżbieta Płońska
na podstawie danych statystycznych gromadzonych w WSSE przez M. Sałamacha, danych NIZP – PZH oraz piśmiennictwa