W trzech próbkach jaj pochodzących od krajowych sprzedawców wykryto podwyższony poziom fipronilu informuje Główny Inspektor Sanitarny. Substancja ta jest niebezpieczna dla zdrowia.

Co to jest fipronil?

Fipronil jest silnie toksycznym biocydem o szerokim spektrum działania. Jest wykorzystywany do zwalczania szkodliwych owadów i pajęczaków takich jak mrówki, muchy, wszy, wszoły, kleszcze, karaluchy, roztocza, itp. Jest stosowany również w preparatach weterynaryjnych.

Czy stosowanie fipronilu w Polsce jest legalne?

Fipronil w Polsce nie został zarejestrowany do stosowania w ochronie roślin, a zezwolenie na jego stosowanie jako środka ochrony roślin wygasa w UE z końcem września 2017 roku. W Polsce fipronil jest stosowany jako środek biobójczy, np. do zwalczania mrówek oraz w różnych preparatach weterynaryjnych, np. w obrożach dla psów. Związek ten nie jest dopuszczony do stosowania u drobiu.

Czy narażenie na fipronil może spowodować szkodliwe skutki dla zdrowia?

Narażenie na fipronil może być związane z ryzykiem wystąpienia szkodliwych skutków dla zdrowia. Zależy to jednak od wielkości przyjętej dawki i czasu trwania narażenia. Fipronil w badaniach na zwierzętach doświadczalnych okazał się bardzo toksyczny zarówno po narażeniu doustnym jak i w wyniku narażenia przez skórę. Szkodliwe może też być wdychanie kurzu zawierającego tę substancję, np. w wyniku zabiegów sanitarnych w obiektach hodowlanych.

Zatrucia ostre dają objawy nieswoiste, takie jak bóle i zawroty głowy, wymioty, nudności.

Czy poziomy fipronilu w żywności są limitowane?

Zgodnie z Rozporządzeniem Komisji (UE) nr 1127/2014 z 20 października 2014 r. pozostałości fipronilu w mięsie drobiowym, podrobach i jajach nie mogą przekraczać 0,005 mg/kg produktu, co jest granicą oznaczalności metody analitycznej. Jedynie w tłuszczu drobiowym dopuszcza się 0,006 mg fipronilu/kg. Oznacza to, że w praktyce każdy produkt spożywczy, w którym wykryto fipronil powyżej najwyższej dopuszczalnej pozostałości, powinien zostać wycofany z obrotu. Poziom ten został ustalony z uwzględnieniem marginesu bezpieczeństwa konsumentów, biorąc pod uwagę toksyczność fipronilu. Przekroczenie poziomu 0,005mg/kg produktu nie oznacza więc automatycznie, że wystąpią skutki dla zdrowia konsumenta. Dlatego też w tego typu przypadkach musi być dokonana ocena ryzyka. Przykładowo dla mięsa drobiowego, w którym stwierdzono fipronil w stężeniu 0,016 mg/kg ocena ryzyka przeprowadzona przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny (NIZP-PZH) wykazała, że aby przekroczyć bezpieczną dawkę dziecko dwuletnie musiałoby spożyć 6 kg takiego mięsa, a osoba dorosła niemal 40 kg. Nie ma więc bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia konsumentów. Należy podkreślić, że mięso to zostało wycofane z obrotu – jak to ma miejsce w każdym przypadku gdy stwierdzone zostanie przekroczenie dopuszczalnych poziomów.

Skąd wziął się fipronil w jajach i mięsie drobiowym?

Źródłem zanieczyszczenia jest najprawdopodobniej nielegalne stosowanie fipronilu do spryskiwania kurczaków przeciw ptaszyńcowi kurzemu (Dermanyssus gallinae) na niektórych fermach w Holandii i Belgii. Nielegalne działanie zostało wykryte w wyniku badań mięsa i jaj pochodzących z ferm na których fipronil był stosowany.

Jakie działania zostały podjęte?

Kraje, w których wykryto nielegalne stosowanie fipronilu podjęły działania w celu wycofania produktów z obrotu oraz zapobieżenia wystąpieniu podobnych sytuacji w przyszłości. Wszystkie kraje UE współpracują w ramach europejskiego Systemu Wczesnego Ostrzegania o Niebezpiecznej Żywności i Paszach (RASFF) informując się wzajemnie o wycofywanych produktach oraz prowadzą kontrole na fermach jak również wdrażają monitoring produktów drobiowych obecnych na rynku UE.

Jakie działania podejmowane są przez Państwową Inspekcję Sanitarną?

Od momentu powiadomienia przez system RASFF o problemie z fipronilem na fermach kurzych w Belgii i eksporcie znacznej ilości jaj i mięsa drobiowego z tych ferm do innych krajów Państwowa Inspekcja Sanitarna podjęła wielopłaszczyznowe działania mające na celu wykrycie w obrocie handlowym jaj i innych produktów drobiowych skażonych fipronilem i w trybie pilnym opracowała plan badań dla całej Polski. W ramach systemu RASFF polskie służby śledzą na bieżąco rozwój sytuacji. W przypadku powzięcia informacji o dystrybucji produktów zanieczyszczonych firponilem Państwowa Inspekcja Sanitarna podejmuje działania w celu wycofania produktów z obrotu oraz informowania konsumentów.

Czy pobierane są próbki jaj i mięsa znajdującego się w obrocie w celu sprawdzenia, czy nie zawierają fipronilu?

Tak, Państwowa Inspekcja Sanitarna aktualnie prowadzi badania mięsa drobiowego i jaj w kierunku zanieczyszczenia fipronilem. Zgodnie z planem poboru próbek opracowanym przez Główny Inspektorat Sanitarny we współpracy z NIZP-PZH, organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej pobiorą w sierpniu i wrześniu br. w sumie 320 próbek mięsa drobiowego i jaj kurzych do badania w kierunku obecności fipronilu: miesięcznie po 80 próbek mięsa i 80 próbek jaj. Dotyczy to zarówno jaj polskich i pochodzących z innych krajów UE dostępnych na krajowym rynku.

W przypadku stwierdzonych przekroczeń dopuszczalnych poziomów podjęte zostaną pilne urzędowe działania a jednocześnie dokonana zostanie ocena ryzyka.

Ocena ryzyka stanowi dla Państwowej Inspekcji Sanitarnej naukową podstawę uzasadniającą tryb, rodzaj i zasięg podejmowanych decyzji. Należy zaznaczyć, że niezależnie od wyniku oceny ryzyka każdy produkt spożywczy, w którym zostały przekroczone najwyższe dopuszczalne pozostałości pestycydu powinien być wycofany z obrotu.

Ponadto, po uzyskaniu wszystkich wyników zostaną one przekazane NIZP-PZH w celu dokonania całościowej oceny ryzyka dla konsumentów związanego z narażeniem na fipronil.